یک کلیک، یک معامله بی‌صدا! پشت‌پرده آواتارهای جیبلی
به گزارش جایگاه خبر، تصور کنید در یک گالری هنری قدم می‌زنید و ناگهان چشم‌تان به یکی از نقاشی‌ها می‌خورد که شبیه چهره خودتان است، اما نه به همان شکلی که هستید، بلکه در قالب یک شخصیت کارتونی!
ممکن است از دیدن این تصویر شگفت‌زده شوید، اما آیا واقعاً می‌دانید که پشت این سرگرمی چه چیزی نهفته است؟ آن تصویر هنری ممکن است تنها یک اثر سرگرم‌کننده نباشد، بلکه بخشی از پازل پیچیده‌تری به نام «اقتصاد داده» باشد.
این روزها اپلیکیشن‌های جدیدی ظهور کرده‌اند که تصاویر شما را به آواتارهای هنری تبدیل می‌کنند و این روند به طور شگفت‌انگیزی محبوب شده است. اما وقتی عکس چهره‌تان را بارگذاری می‌کنید، آیا واقعا فکر می‌کنید که چه چیزی را به این برنامه‌ها می‌دهید؟ آیا به این موضوع فکر کرده‌اید که این تصویر چطور استفاده می‌شود و چه تهدیداتی برای حریم خصوصی و امنیت شما ایجاد می‌کند؟
ترندهای دیجیتال؛ هیجان کوتاه، پیامدهای بلند
در نگاه اول، نرم‌افزارهایی که از هوش مصنوعی برای خلق آواتارهای هنری استفاده می‌کنند، به نظر بی‌خطر و سرگرم‌کننده می‌آیند. اما واقعیت پیچیده‌تر از این است.
با هر عکسی که آپلود می‌کنید، اطلاعات بیومتریک شما ذخیره می‌شود. این اطلاعات، که شامل ویژگی‌هایی مانند فرم صورت، چشم‌ها، حالت لبخند و غیره است، مختص شماست و برخلاف گذرواژه‌ها، تغییرپذیر نیستند. اگر این داده‌ها به هر دلیلی لو بروند، نمی‌توانید به سادگی آن‌ها را تغییر دهید یا پاک کنید.
نیکولای سولینگ، مدیر فناوری شرکت امنیت سایبری Help AG می‌گوید: «این اطلاعات ممکن است برای جعل هویت دیجیتال یا دور زدن سیستم‌های تشخیص چهره استفاده شوند.» این به این معناست که ممکن است روزی یکی از تصاویر شما برای ورود به حساب بانکی یا حتی عبور از سیستم‌های امنیتی استفاده شود.
بیومتریک؛ سرمایه‌ای که نباید به سادگی بخشید
بیومتریک، مانند اثر انگشت یا DNA، یکی از حساس‌ترین داده‌هاست. این اطلاعات، مثل ویژگی‌های چهره، به سادگی قابل تغییر نیستند. متأسفانه، بسیاری از این اپلیکیشن‌ها درباره نحوه ذخیره‌سازی، پردازش یا نگه‌داری این داده‌ها شفافیت ندارند. در بعضی موارد، ممکن است این اطلاعات در کشورهایی ذخیره شوند که قوانین سخت‌گیرانه‌ای در زمینه حریم خصوصی ندارند.
آواتارها و درآمدهای پنهان
اگر اپلیکیشن‌ها رایگان هستند، پس شما مشتری نیستید؛ شما محصول هستید. این اپ‌ها داده‌های شما را برای موارد مختلفی استفاده می‌کنند:
آموزش مدل‌های هوش مصنوعی:
تصاویر شما به خوراک الگوریتم‌ها تبدیل می‌شوند تا آن‌ها بهتر و دقیق‌تر شوند، بدون اینکه از شما اجازه گرفته شود یا حتی اطلاع‌رسانی صورت بگیرد.
تبلیغات هدفمند:
اطلاعات شما به شرکت‌های تبلیغاتی فروخته می‌شود تا تبلیغات دقیق‌تری به شما نمایش داده شود، همان تبلیغاتی که ممکن است از خود بپرسید: «چطور فهمیدن من به دنبال خرید فلان چیز بودم؟»
نظارت دیجیتال:
در برخی کشورها، این اطلاعات ممکن است در اختیار نهادهای نظارتی قرار گیرد و در سیستم‌های نظارت اجتماعی یا شناسایی خودکار استفاده شود.
راهکارهایی برای افزایش سواد رسانه‌ای
از آنجا که آگاهی در این زمینه حیاتی است، پیشنهاد می شود که برای مواجهه هوشمندانه با ترندهای نوظهور دیجیتال، گام‌های زیر برداشته شود:
تفکیک سرگرمی از مشارکت اطلاعاتی:
کاربران باید بدانند که استفاده از هر اپلیکیشن رایگان، به نوعی مشارکت در استخراج داده‌ها است. سرگرمی دیجیتال نباید به قیمت واگذاری اطلاعات هویتی شما تمام شود.
خواندن دقیق سیاست‌های حفظ حریم خصوصی:
پیش از استفاده از هر اپلیکیشن، شرایط و ضوابط آن را مطالعه کنید، به‌ویژه بخش‌هایی که به ذخیره‌سازی و استفاده از داده‌ها مربوط می‌شوند.
آموزش خانواده‌ها و مربیان:
والدین، معلمان و مربیان باید نسبت به تهدیدات دیجیتال آگاه باشند و شیوه‌های مناسب گفت‌وگو با نسل نوجوان را برای ارتقای امنیت دیجیتال آموزش دهند.
استفاده از ابزارهای امن‌تر:
نرم‌افزارهای متن‌باز که توسط جوامع حرفه‌ای امنیت سایبری بررسی می‌شوند، گزینه‌های امن‌تری برای تعاملات با هوش مصنوعی هستند.
افزایش گفتمان عمومی درباره حق دیجیتال:
کاربران باید بدانند که داده‌های آن‌ها دارای ارزش اقتصادی، امنیتی و هویتی هستند و مالکیت این داده‌ها حق مسلم و غیرقابل واگذاری است.
سواد رسانه‌ای یعنی توانایی درک، تحلیل و تصمیم‌گیری آگاهانه در برابر پیام‌های رسانه‌ای. یادمان باشد که چهره ما، داده ماست. داده ما، دارایی ماست.
الهه خوانساری
معاون آموزش انجمن سواد رسانه ای ایران
